بسم الله الرحمن الرحیم

مقدمه:

شکل گیری سازمانهای مهم بین المللی و هم گرایی جهانی از نتایج خوشگوار دو جنگ جهانی و رکود اقتصادی ناشی از آن می باشد. از آن جمله تشکیل سازمان ملل متحد ، سازمانهای بین المللی در حوزه های تخصصی و ایجاد سازمانهای بین المللی غیر دولتی (ngo) نیز در همین راستا ارزیابی می شوند در حوزه های مباحث مالی ، اقتصادی و تجاری نیز« صندوق بین المللی پول» «بانک بین المللی ترمیم و توسعه» ( بانک جهانی) ایجاد شده است.

در زمینه تجاری به دلیل اختلاف نظر کشورها، ایجاد سازمانی بین المللی عملی نشده بود و تنها موافقت نامه ای تحت عنون « موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت» (گات) در سال 1947 از سوی 23 کشور عضو امضا شد.( مرادی 1376،ص46 و ر.ک : کمیجانی،1376.ص34)

که هدف آن: برقراری یک نظام حقوقی برای آزادی سازی تجاری، کاهش « تعرفه های گمرکی» و تنظیم روابط تجاری بود.

«گات» طی دوران فعالیت خود عملا کار یک سازمان تجاری بین المللی را برعهده داشت و کشورهای عضو برای دست یابی به یک نظام جامع حقوقی از طریق ایجاد سازمانی فراگیر چهانی با تداوم مذاکرات خود در این خصوص ( 1986-1994) در آخرین مرحله از مذاکرات ( دوراروگوئه) با تشکیل « سازمان تجارت جهانی» موافقت نمودند که در اجلاس سال 1995 ژنو رسما آغاز به کار کرد.

تفاوت گات با WTO

الف: گات موافقت نامه بود ولی wto یک سازمان بین المللی

ب: گات ناظر به تجارت کالا بود ولی WTOعلاوه بر تجارت کالا ، تجارت در خدمات و جنبه های تجاری مالکیت معنوی و سرمایه گذاری خارجی را شامل می شود ( شیرودی 1379 ص 8)

سازمان تجارت جهانی: مهم ترین نهاد بین المللی است که با وضع قواعد و مقررات مشغول قانونمند کردن تجارت بین المللی است.

مهم ترین اهداف:

الف: ایجاد ثبات در مقررات مربوط به تجارت تا تجارت بین کشورها روان تر و کم هزینه تر انجام شود.

ب: تعهد به اعمال سیاست های بازرگانی در چارچوب های مشخص ؛به عبارت دیگر خودداری از تغییرات غیر قابل پیش بینی در سیاست های بازرگانی

ج – آزاد سازی تجاری از طریق حذف یا کاهش موانع تجارت و نیز شفاف کردن مقررات حاکم برآن

الزامات عضویت در WTO

متقاضی عضویت در سازمان تجارت جهانی باید دو امر مهم را توجه داشته باشد:

1-    عضویت در سازمان به معنای قبول کلیدی « موافقت نامه های چند جانبه ی سازمان تجارت جهانی» است که تعهدات و شروط فراوانی را بر کشور متقاضی تحمیل می کند.

2-   متقاضی عضویت باید وارد مذاکرات چند جانبه با کشورهای عضو به خصوص طرف های عمده تجاری شده مجوز ورود به سازمان را اخذ کند و برای اخذ عین مجوز ،کشور متقاضی باید موافقت کند که تعرفه های گمرکی خود را کاهش دهد و « جدول های امتیازات سه گانه» را در مورد کالاهای صنعتی، کالاهای کشاورزی و تجارت خدمات فراهم سازد.

( شیرودی ...) مقاله ی الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی و پیامدهای ان بر مقررات صادرات و واردات « حجته الاسلام مهدی فیروزی» مجله حوزه و دانشگاه / سال یازدهم شماره 44 پایه 1384

تلاش ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی

ایران هیچگاه عضو گات نبوده است و عضویت ایران در گات اولین بار در سال 1370 در قالب لزوم گسترش روابط بین المللی و تقویت روابط خارجی مطرح شد. در 14 مرداد 1370 شورای اقتصاد از وزارت بازرگانی خواست تا با همکاری سازمان برنامه و بودجه ، وزارت اقتصاد و دارایی و نیز بانک مرکزی عضویت ایران در گات را مورد بررسی قراردهد.

گزارشی در 28 دی 1370 تهیه و در آن گفته شد : عضویت درگات  در کوتاه مدت برای کشور نفعی ندارد و به کاهش درآمدهای دولتی منجر خواهد شد ولی در دراز مدت می تواند متضمن منافعی برای کشور باشد. در این گزارش آمده است که « موادی از قانون اساسی و دیگر قوانین کشور با مفاد گات مغایرت دارد که در صورت الحاق باید مورد تجدید نظر قرار گیرد و پیشنهاد عضویت به عنوان ناظر مطرح گردید ولی در نهایت با مخالفت برخی تقاضای عضویت ارائه نشد.

دومین بار که موضوع الحاق ایران به گات مطرح شد:

      ❅  در جلسه شورای عالی اقتصاد تیر ماه 1372 بود و متعاقب آن تصمیم بر آن شد تا پس از            مذاکرات دور اروگوئه در این خصوص تصمیم گرفته شود.

       ❅  بعد از اروگوئه کمیته ای متشکل از نمایندگان 21 وزارت خانه و سازمان دولتی مامور بررسی منافع و مفاد عضویت ایران به WTO شد. این کمیته مامور بررسی سیاست های کاهش تبعات منفی احتمالی و موانع سیاسی و حقوقی الحاق و همچنین تهیه گزارش جامع تجاری شد که در خرداد 1374 گزارش را تقدیم دولت کرد که در آن به مفید بودن الحاق ایران بهWTO  توصیه شده و احتراز از عضویت را به صلاح کشور ندانسته است زیرا 128 کشور حدود 80% از تجارت جهانی را در اختیار دارند و تجارت ایران تحت تاثیر تصمیمات این سازمان خواهد بود.

بر این اساس در تاریخ 4 مهر ماه 1375 تقاضای عضویت ایران رسما به دبیر خانهWTO تسلیم شد ( جلالی ، 1384 ص 11)   

❖ گزارش جامع تجاری:

سندی است که در آن کشور متقاضی عضویت در WTO سیاست های تجاری خود را به طور کامل همراه با جزئیات مانند تعرفه های گمرکی ، موانع غیر تعرفه ای ، مقررات صادرات و واردات ، محدودیت ها وسیاست های ارزی، تدابیر و مقررات راجع به سرمایه گذاری خارجی، مقررات مربوط به تجارت خدمات شیوه حمایت از مالکیت معنوی و تدابیر اتخاذ شده برای آزاد سازی تجاری را بیان کرده باشد ، این سند پایه و اساس مذاکرات است.

❖ ضرورت پیوستن به سازمان تجارت جهانی WTO:

-        امروزه فرآیند جهانی شدن در سطح بین الملل به طور جدی از سوی سازمان ملل و سازمانهای تخصصی وابسته به آن مورد حمایت قرا گرفته و به پیش می رود. در بعد جهانی سازی اقتصاد و سه سازمان بین المللی :

الف:  صندوق بین المللی پول            ب: بانک جهانی              ج: سازمان تجارت جهانی

به عنوان سازمانهای تخصصی در حیطه اقتصاد سیاست هایی را در راستای جهانی کردن اقتصاد در پیش گرفته اند که به نوعی نقش هماهنگ کننده اقتصاد جهانی را بر عهده دارند که با استفاده از ابزارهایی به نوعی اجبار را برای حضور اقتصادهای ملی در فرآیند جهانی باعث می شود به گونه ای که اگر کشوری به این فرآیند نپیوندند در مسیر انزوا قرار می گیرد و عملا قادر به رقابت صادراتی و حضور موفق در بازارهای جهانی نخواهد بود.

-        از سویی دیگر عضویت در سازمان ممکن است منجر به از دست دادن بسیاری از صنایع نوپا در کشور گردد و این تناقص به شدت کشور راتحت فشار قرار می دهد.

-        بانک جهانی اعطای وام به کشور های نیازمند را عمدتا مشروط به اجرای سیاست های آزاد سازی و خصوصی سازی نموده و همچنین صندوق بین المللی پول هم به واسطه مشاوره و راهکارهایی که به کشورها ارائه می دهد حرکت درراه جهانی شدن را تسهیل و تشویق می نماید.

❖ روند پیوستن ( عضویت) ایران در WTO:

پذیرش اولیه درخواست از طرف WTO روند معمولی و طبیعی کار است آنچه مهم است پیگیری روند عضویت در سازمان تجارت جهانی و حضور پر قدرت مسئولان ذیربط دولتی در جلسات و مذاکره و چانه زنی تیم کارشناسی با کارشناسان ارشد سازمان تجارت جهانی و مقامات کشورهای عضو WTO می باشد  به عبارتی دیگر هر چه تیم مذاکره کننده قوی تر بوده مدت زمان پیوستن را کاهش داده و از تمامی کشورهای عضو امتیازات بیشتری را کسب می نماید

-        همچنین هر کشوری که از اقتصادی قوی و صادرات بیشتری برخوردار باشد مدت زمان فرآیند عضویت و مذاکره آن با سایر کشورها بر سر منافع بیشتر طولانی تر خواهد بود.

❖ مشکلات ایران برای پیوستن به WTO

به دو بخش تقسیم می شود: 1- داخلی    2- خارجی

1-1              برخی از معضلات فعلی حاکم بر اقتصاد

1-2             برخی مغایرت ها در قوانین داخلی با مقررات WTO( اصل 44 قانون اساسی و مالکیت و انحصار دولت بر صنایع و معادن بزرگ)

1-3             بانکداری ، کشتیرانی ، هواپیمایی و ...

1-4             قوانین مربوط به بیمه خارجی

1-5             سرمایه گذاری خارجیان در ایران

{ سبزعلیپور، رئیس مرکز تجارت جهانی در همایش «عضویت ایران در WTO» به مناسبت هفتمین سالگرد عضویت ناظر ایران}

2-1    مهم ترین مشکلات مربوط به موانع خارجی است از آن جمله مشکلات سیاسی با بازیگران اصلی و قدرتمند در عرصه سازمان عضویت در WTO منوط به موافقت همه اعضای سازمان است یعنی حتی مخالف یکی از اعضا هم مانع عضویت محسوب می شود.

❖ تلاش ایران برای عضویت در  WTO

سال 1947 میلادی از امضا کنندگان منشور هاوانا در مورد تاسیس سازمان تجارت بین المللی

سال 1948  میلادی عضو ناظر موافقت نامه گات

سال 1995 میلادی شروع درخواست عضویت و تسلیم به دبیر خانه سازمان

سال 1996 میلادی  درخواست عضویت کامل را به مدیر کل سازمان تجارت جهانی ارائه داد( تا 5 سال درخواست ایران در دستور کار جلسات شورای عمومی قرار نمی گرفت)

 سال 2001 میلادی درخواست عضویت ایران برای اولین بار در شورای عمومیWTO مطرح شد

 سال 2005 میلادی (خرداد)ایران به عضویت ناظر سازمان درآمد( مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی)

❖ معایب پیوستن ایران به تجارت جهانی

-        گسترش بیکاری

-        افزایش نرخ تورم

-        عدم بهبود وضعیت فقر و توزیع درآمد

-        امکان کسری زیاد در تراز بازرگانی به دلیل افزایش واردات

-        زوال بسیاری از شرکت های داخلی به دلیل عدم توانایی در رقابت

-        تهدید امنیت ملی کشور

-        کاهش درآمدهای ارزی

-        افزایش فرار از پرداخت مالیات

-        افزایش میزان سرایت بحران از یک کشور به دیگر نقاط جهان

-        تقاضا برای افزایش عدالت اجتماعی و اعتراض و مخالفت با سیاست های ناکارآمد

-        بحران هویت

-        وابستگی

-        تغییر عادات و سبک رویه های زندگی

-        عقب ماندگی

-        سلب آزادی افراد

-        کاهش تسلط دولت های ملی به تبع کاهش اهمیت مرزهای سیاسی جغرافیایی و فرهنگی

-        فقر و توزیع نابرابر درآمدها

❖ معایب جهانی شدن

-        بحران دولت ملی

-        تسلط فرهنگ غربی

-        تضعیف دموکراسی

-        رشد فرقه گرایی و قومیت طلبی

-        تضعیف موقعیت نهادهای دولتی و تقویت سازمان ها و نهادهای بین المللی

-        آثار مصرفی و اجتماعی

-        آثار فرهنگی

-        آثار رقابتی

-        افزودن بر فقارت فقیر و غنای غنی

-        تضرر بیشتر ملت های جنوب در اثر بحرانهای مالی جهانی

-        فراهم نمودن شفافیت فضای تجاری اقتصاد ملی و تولید داخلی را به مخاطره می اندازد

-        پذیرش حقوق کمتر و تعهدات فراتر

-        نظام تعرفه ای برخی کشورهای عضو WTO یک ستونه و برخی چند ستونه است.

❖ راهکارها

به منظور فائق آمدن بر معایب و اثرات منفی احتمالی می توان رفتار بازیگران جهانی و به ویژه کنشگران عرصه تجارت جهانی را در چارچوب های قانونی مورد عمل جامعه بین الملل هدایت و حمایت کرد.

1-     تاسیس منابع ویژه حقوق بین الملل

2-    اهمیت دادن به شورای امنیت

3-    تقویت ضوابط بین المللی

4-    ایجاد و تقویت نهادهای قضایی بین المللی

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: